Τα τελευταία χρόνια, δύο νέες επιστήμες η Διατροφογενωμική και η Διατροφογενετική ξεπροβάλλουν και εξετάζουν την αλληλεπίδραση γονιδίων και διατροφής, προκειμένου να κατανοήσουμε σε βάθος τη σημασία και την επιρροή της διατροφής στην υγεία μας και με απώτερο στόχο το σχεδιασμό επιστημονικά τεκμηριωμένων διατροφικών παρεμβάσεων λαμβάνοντας υπ’ όψιν την παραπάνω αλληλεπίδραση.
Τα γονίδια μας περιέχουν όλες τις βιολογικές πληροφορίες που χρειάζεται για να δημιουργηθεί και να διατηρηθεί ένας οργανισμός. Τα γονίδια είναι υπεύθυνα για το σχηματισμό των πρωτεϊνών και κατ’ επέκταση της μεταβολικής λειτουργίας. Η έκφραση των γονιδίων καθορίζεται τόσο από ενδογενείς παράγοντες του κυττάρου, π.χ. ένζυμα, ορμόνες αλλά και από εξωτερικούς παράγοντες όπως η δίαιτα.
Από τη μία πλευρά, η επιστήμη της Διατροφογενωμικής μας εξηγεί πώς τα θρεπτικά συστατικά και ο τρόπος διατροφής γενικότερα επιδρούν σε ολόκληρο το ανθρώπινο γονιδίωμα (δηλαδή, σε όλο το DNA μας). Ενώ, η επιστήμη της Διατροφογενετικής μας εξηγεί πως οι μονονουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί (SNPs) (δηλαδή, ένα μέρος του DNA μας) μπορούν να τροποποιήσουν το μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών.
Καταρχήν, το DNA όλων των ανθρώπων είναι όμοιο κατά τουλάχιστον το 99%. Αυτό που μεταβάλλεται και μπορεί να αγγίζει μόλις το 1% είναι οι μονονουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί (που είναι υπεύθυνοι για την αλλαγή στην τελική δομή της πρωτεΐνης), όπως αναφέρεται παραπάνω. Έτσι, εξηγείται γιατί όλοι οι άνθρωποι, ενώ λαμβάνουμε τα ίδια θρεπτικά συστατικά, η απόκριση μας στην απορρόφηση και το μεταβολισμό αυτών είναι διαφορετική.
Ωστόσο, διαβάζοντας το άρθρο ίσως να σας γεννήθηκε το ερώτημα αν με μία γονοτύπηση (δηλαδή μία εξέταση ανάλυσης των χρωμοσωμάτων) όπου θα μελετηθούν τα γονίδια που σχετίζονται με το μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών, μπορεί να δοθεί εξατομικευμένο διαιτολόγιο σύμφωνα με το γενετικό προφίλ. Η απάντηση είναι πως ΟΧΙ. Αυτό που έχει αξία να γνωρίζουμε σχετικά με το γενετικό μας προφίλ, είναι αν στο DNA μας υπάρχουν, πολυμορφισμοί (SNPs) που σχετίζονται με την εμφάνιση ασθενειών ή τροποποιούν το μεταβολισμό ενός θρεπτικού συστατικού και πώς μπορεί να τροποποιηθεί ο κίνδυνος αυτός μέσα από ένα εξατομικευμένο πλάνο διατροφής.
Πιο αναλυτικά, χρειάζεται να γνωρίζουμε συγκεκριμένες περιοχές στο DNA μας, ενώ με μία απλή εξέταση ανάλυσης χρωμοσωμάτων δεν είναι εφικτό να ταυτοποιηθούν όλες αυτές οι περιοχές του γονιδιώματος. Επίσης, τα επιστημονικά δεδομένα που έχουν προκύψει μέχρι στιγμής δεν είναι ικανοποιητικά ώστε να υλοποιηθούν από την επιστημονική κοινότητα κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με τις αλλαγές που πρέπει να πραγματοποιηθούν στο διαιτολόγιο ενός ανθρώπου ανάλογα με τους πολυμορφισμούς που φέρει. Ο Αμερικάνικος Σύλλογος Διαιτολόγων (Academy of Nutrition and Dietetics) αναφέρει πως δεν συνιστάται η εφαρμογή διατροφογενετικών τεστ στην κλινική πράξη.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, που μέσω αυτού μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα την έννοια της γονιδιακής διατροφής είναι το εξής: Έχει παρατηρηθεί πως τα άτομα που φέρουν το αλληλόμορφο Α στο γονίδιο FTO διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης παχυσαρκίας σε σχέση με τα άτομα που δε φέρουν το συγκεκριμένο αλληλόμορφο, ωστόσο ο κίνδυνος αυτός μπορεί να τροποποιηθεί μέσω της ισσοροπημένης διατροφής και της άσκησης. Επομένως, αν το άτομο που φέρει το «επικίνδυνο» αλληλόμορφο εκτεθεί στην καθιστική ζωή και σε ανθυγιεινές διαιτητικές συνήθειες, θα πυροδοτήσει τη λειτουργία του γονιδίου με αποτέλεσμα το άτομο πιθανότατα να γίνει παχύσαρκο.
Συνοψίζοντας, για την πρόληψη πολυπαραγοντικών νοσημάτων όπως της παχυσαρκίας, του καρκίνου και άλλων εκφυλιστικών παθήσεων το πρωταρχικό μέλημα ενός ατόμου είναι να βελτιώσει τη διατροφή του, τη φυσική δραστηριότητα και την ψυχική του υγεία. Προτού, καταφύγει στην ανάλυση του γενετικού του προφίλ.
Βιβλιογραφία:
- Frayling TM, Timpson NJ, Weedon MN et.al. 2007. A common variant in the FTO gene is associated with body mass index and predisposes to childhood and adult obesity. Science, 316(5826): 889-894.
- Cecil JE, Tavendale R, Watt P et.al. 2008. An obesity-associated FTO gene variant and increased energy intake in children. N Engl J Med, 359(24): 2558-2566.
- Hetherington MM, Cecil JE. 2010. Gene-environment interactions in obesity. Forum Nutr, 63: 195-203.
- Position of the Academy of Nutrition and Dietetics. 2014. Nutritional Genomics. J Acad Nutr Diet, 114(2): 299-312.
-
Επικοινωνία: +30 6981154675
Email: [email protected]
- Επιστήμες: Διατροφογενετική – Διατροφογενωμική - 20 Φεβρουαρίου 2016
- Διατροφή και μέγιστη αθλητική απόδοση - 20 Νοεμβρίου 2015
- Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων και τροφίμων: Τι πρέπει να προσέχουμε - 14 Αυγούστου 2015
